VCP: samen bouwen aan een landelijk actief netwerk

Vertrouwenscontactpersonen vervullen een essentiële rol bij het creëren van een veilige sportomgeving. Dat doen zij op verschillende niveaus: zowel op clubniveau als op landelijk niveau bij de sportbonden. Zo zorgen zij er samen voor dat iedereen het gevoel heeft ergens terecht te kunnen om te praten. Wij spraken enkele van hen en vroegen hen naar hun ervaringen en tips. Ook Vertrouwenscontactpersoon Janine Pleizier van de Nevobo deelt haar ervaringen en tips.

Verenigingen ondersteunen en stimuleren

Sociale veiligheid op de vereniging zou vanzelfsprekend moeten zijn. Hiervoor zorg dragen is dan ook een taak voor iedereen. Janine Pleizier is Vertrouwenscontactpersoon (VCP) bij de Nevobo. “Ik vind het echt belangrijk dat mensen het gevoel hebben met iemand te kunnen praten. En de drempel daarvoor moet zo laag mogelijk zijn. Ik als VCP binnen de bond ben het aanspreekpunt voor de hele volleybalgemeenschap. Maar uiteraard kan ik onze honderdduizend leden en onze duizend verenigingen niet bedienen. Dat probeer ik te organiseren door verenigingen te ondersteunen en te stimuleren om zelf ook een VCP aan te stellen.”

Pleizier wordt daar op haar beurt weer in ondersteund door het Centrum Veilige Sport Nederland. “Voor ons als sportbond is het goed dat we met elkaar contact houden om te kijken hoe we onze verenigingen het beste kunnen helpen. Bijvoorbeeld met de ontwikkeling van de opleiding tot VCP, maar ook met allerlei ondersteunende materialen en informatie over verschillende thema's rondom grensoverschrijdend gedrag. Want uiteindelijk werkt het pas goed als we samen, op alle niveaus, daaraan werken. We moeten samen ervoor zorgen dat er aan iedereen die betrokken is bij een incident recht wordt gedaan.”

Erika Hendriks is werkzaam bij het CVSN en is onder andere docent voor de opleiding Vertrouwenscontactpersoon. Zij bevestigt het belang van een VCP bij een vereniging: “Ja, iemand die ergens last van heeft moet daarmee ergens terecht kunnen. En het clubbestuur is meestal al druk genoeg met de dagelijkse beslommeringen. Daarom is die functie van de VCP zo zinvol.”

Een VCP bij een vereniging houdt zich bezig met een zichtbaar beleid in het voorkomen van grensoverschrijdend gedrag. Dat doet hij of zij samen met het bestuur van de vereniging. Pleizier: “Het verenigingsbestuur stelt de VCP aan en blijft ook altijd verantwoordelijk. De VCP heeft als taak om te monitoren en dan terug te koppelen naar het bestuur.” Hendriks vult aan: “Dat geven we de mensen ook altijd duidelijk mee in de opleiding. Vaak hoor je nog wel de opmerking: ‘dat gebeurt bij ons niet’, maar dan is het wel goed om iemand binnen de club te hebben die, áls het dan een keer gebeurt, weet wat er gedaan moet worden.”

Vertrouwenscontactpersoon doet de eerste opvang

Joyce Huijbers is Vertrouwenscontactpersoon bij gymnastiekvereniging PAX in Zoetermeer. Zij is zelf geen lid van die vereniging, maar vanuit het bestuur is bewust gekozen voor deze constructie. “Ik zie mijzelf daarbij als een soort ‘neutraal punt’ binnen de vereniging, waar mensen terecht kunnen. Ik luister naar het verhaal en vervolgens probeer ik hen te helpen zelf daarmee op stap te gaan.” Hendriks: “Dat is een heel belangrijk punt! Een VCP doet de eerste opvang, verwijst door en kent daarvoor de geschikte route die bij voorkeur via CVSN loopt. Dat is het! De functie van een VCP in de sport is een andere dan die van vertrouwenspersoon. In de praktijk merkt Hendriks dat mensen, die de opleiding volgen, soms vanuit hun werk al de expertise als vertrouwenspersoon meenemen. “Dan is daar de discrepantie van een ander profiel met andere uitgangspunten. Maar als we het maar helder genoeg communiceren, waarom dat zo is, dan begrijpen mensen het wel.”

De andere taak binnen de functie van een VCP is de preventieve taak. Pleizier ziet die taak breed: “Het gaat dan niet alleen om grensoverschrijdend gedrag volgens mij, om zich veilig voelen. Het gaat ook over inclusiviteit, zich welkom voelen. Daarin heeft de VCP een belangrijke signaalfunctie. Huijbers vult aan: “Ik heb regelmatig periodiek overleg met de voorzitter, dat is mijn aanspreekpunt binnen het bestuur. Daarin probeer ik ook nieuw beleid aan te kaarten. Dat moet je actief doen!”

Door een vertrouwenscontactpersoon aan te stellen maak je het binnen de sportvereniging makkelijker om grensoverschrijdend gedrag te bespreken. Deze persoon is bereikbaar voor iedereen die bij de vereniging betrokken is, en kiest geen kant bij incidenten. De VCP is géén hulpverlener en doet bij incidenten géén onderzoek in de vereniging. De VCP bij een vereniging is over het algemeen een vrijwilliger. Huijbers: “Ideaal zou zijn om een man én een vrouw aan te stellen in deze rol. Dan hebben de VCP’s ook nog een beetje steun aan elkaar. En kunnen ze hun taken delen, want vrijwilligers vinden is immers binnen veel clubs best moeilijk.” Pleizier vult aan: “Door te kiezen voor twee VCP’s, bijvoorbeeld twee mensen die voor twee verenigingen deze functie vervullen, kun je er beter voor zorgen dat men het gevoel heeft zijn verhaal bij een onafhankelijk iemand te doen. Binnen een sportvereniging zie je vaak een grote verwevenheid, die dat wel eens belemmeren kan.”

Benodigde competenties VCP

Wat moet je meenemen om een functie als VCP goed te kunnen vervullen? Pleizier begint: “Empathie. Je probeert iemand die waarschijnlijk al een tijdje rondloopt met een issue en daar voor de eerste keer over spreekt, te helpen. Dan is het funest als bijvoorbeeld een slachtoffer het gevoel krijgt niet geloofd te worden. Daarnaast moet iemand een bepaalde affiniteit voor het onderwerp veilige omgeving hebben. Door dan de scholing te doen krijgt iemand de bagage om te weten wat de functie inhoudt en om de gesprekken te kunnen voeren. Daarnaast helpt het volgens mij als iemand proactief is: dan weten de mensen dat je er bent.” Huijbers sluit zich daarbij aan en voegt eraan toe: “De rol van VCP is het krachtigst als de VCP in positie gebracht wordt door het bestuur en onderdeel is van het beleid binnen de vereniging. Deze samenhang is belangrijk binnen een vereniging voor een veilig sportklimaat. En om de dialoog over de cultuur binnen de vereniging open te houden, gedrag aan de kaak te stellen. En áls er een kwestie is, dan vergt dat leiderschap.”

CVSN ondersteunt de VCP

Zowel Pleizier als Huijbers zijn blij met de ondersteuning die zij ervaren vanuit het CVSN. “We staan er eigenlijk nooit alleen voor, weten altijd dat er een plek is waar we op terug kunnen vallen en die ons dan verder helpt.” Hendriks: “Preventie en een zichtbaar beleid op de vereniging is de helft van het werk. Als vertrouwenscontactpersoon ben je hét laagdrempelig aanspreekpunt voor je vereniging rondom sociale veiligheid, samen met het bestuur werk je aan preventie. En als het misgaat, dan weet je ons te vinden voor ruggensteun. Vertrouwenscontactpersonen zijn onderdeel van een actief landelijk netwerk in de sport.”